Türkiye’de de kullanılan tarım ilacı Roundup üreticisi Monsanto, ürünlerinin kan kanseri yaptığı gerekçesiyle A.B.D.’de 289 milyon dolar tazminat ödemeye mahkum edildi.

Yabani otları yok etmek için kullanılan ilacındaki Glifosat maddesi nedeniyle kan kanserine yakandığı gerekçesiyle şirkete dava açan Amerikalı bir çiftçi, mahkeme tarafından haklı bulundu. ABD merkezli Tarımsal Biyoteknoloji şirketi Monsanto, davacı çiftçi Dwayne Johnson’a 289 milyon dolar tazminat ödemeye mahkum edildi. Bu mahkeme kararı, sonrasında birçok tartışmayı ve üzerinde düşünülmesi gereken konuyu ortaya çıkarttı. Öyle ki, mahkemenin bu kararı vermesindeki en önemli etken, firmadan, ürünün kanser yapmadığına dair aksi iddiasıyla ilgili kanıt sunması yönündeki talebinin firma tarafından bir türlü sunulmadığı olarak yorumlanıyor. Türkiye’de hala eleştiri bile içermeyen ve içerikteki maddeleri ortaya koyan bir paylaşımımızın bile “karalama” ya da “markaya zarar verme” gibi algılandığı, sadece firmalar değil, firmalara taraftarlık yapan bazı kişiler tarafından bile ağır suçlamalar ve ithamlarla karşı karşıya kaldığımız düşünüldüğünde, bu mahkeme kararı üzerinde düşüneceğimiz çok şey olduğunu vurgulamak gerekiyor.

🔸Gelelim olayın detaylarına; Amerika Birleşik Devletleri’nde çiftçilik yapan Dwayne Johnson, lenf kanserine yakalanmasının ardından Monsanto firmasına dava açıyor. Davada, yabani otları yok etmek için kullanılan ilaçlardaki glifosat maddesi nedeniyle lenf kanserine yakalandığını gerekçe gösteriyor. Dava sonucunda çiftçi, haklı bulunuyor. Monsanto firmasının ürettiği Roundup ve Ranger Pro markalı kimyasal ilaçların etkisi olduğuna ve ilaçların üzerinde potansiyel sağlık tehlikesine ilişkin uyarı etiketi konulmadığına hükmeden jüri, marka sahibi firmaya 289 milyon dolar tazminat ödenmesine hükmediyor. Dava sonrasında konuşan Johnson’ın avukatı; ABD genelinde Monsanto’ya açılmış benzer 4 binin üzerinde dava olduğunu söylüyor. Bayer firması tarafından geçtiğimiz aylarda 66 milyar dolara satın alınan Monsanto firmasının sözcüsü Scott Partridge ise; “Glifosat maddesi ile kanser arasında bir ilişki olmadığını savunmaya devam edeceklerini ve temyize başvuracaklarını” belirtiyor. 2015’te Dünya Sağlık Örgütü’ne bağlı Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı, Glifosat maddesinin “muhtemelen kanserojen” olduğunu açıklamıştı. Tüm bunlara rağmen, Amerikan Çevre Koruma Ajansı EPA, dikkatli kullanıldığında glifosatın güvenli olduğu konusunda ısrar etmektedir.
🔸Gelelim olayın bizi ilgilendiren kısmına; Monsanto firmasının ürettiği ve bahsi geçen bu ürünler Türkiye’de de kullanılıyor. İstanbul Ataşehir’de ofisi olan Monsanto firması, Türkiye’de Guardian, Monitor ve Roundup Star ürünlerini satıyor. Özellikle davaya konu olan Roundup ürünü incelendiğinde, kullanıldığı bitki ve kontrol ettiği yabancı otlar tablosunda, ilacın Narenciye, Bağ, Fındık, Zeytin gibi ürünlerde ortaya çıkan çok sayıda yabani bitkiyle mücadelede kullanıldığı ortaya çıkıyor.Ürünün içeriği incelendiğinde, Türkiye’deki üründe de Glifosat maddesi “Glyphosate Potasyum Tuzu içerir” ifadesiyle görülmektedir. Ürünün etiketinde dikkat çeken uyarılar yer almaktadır. Bu uyarılardan bazıları; “Çocuklardan, gıdalarda, içeceklerden ve hayvan yemlerinden uzak tutunuz” ve “İlaçlanmış sahaya 1 gün boyunca insan ve hayvan sokmayınız” şeklindedir.

🔸Konuyla ilgili 2015 yılında Kanser İzleme Listesi’ne alınan Glifosat maddesiyle ilgili Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın o dönemde yaptığı açıklama şu şekildedir;
“Bugün bazı basın yayın organlarında, yabancı otlara karşı kullanılan Glyphosate adlı tarım ilacının kanser yaptığına dair çeşitli haberler yer almıştır. Söz konusu haberler, kamuoyunun eksik ve yanlış bilgilendirilmesine neden olduğundan, Bakanlığımızca aşağıdaki açıklamanın yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur.
Glyphosate Avrupa Birliği ve dünyanın gelişmiş ülkelerinde total herbisit olarak turunçgiller, zeytin, bağ, elma ve fındık bahçelerinde ülkemizde yabancı otlara karşı kullanılmaktadır. Genellikle erken ilkbahar döneminde yabancı ot kontrolünü sağlamak amacıyla toprağa uygulanmaktadır. Glyphosate toprakta 10-15 gün içerisinde toprak mikroorganizmaları tarafından parçalanmaktadır. Glyphosate ile ilgili Avrupa Birliği ve diğer gelişmiş ülkelerde insan, bitki ve çevre sağlığı açısından sakıncalı bulunularak alınmış bir yasaklama kararı bulunmamaktadır.
Ülkemizde Bitki Koruma Ürünleri ruhsatlandırılırken ürün ve aktif maddenin fiziksel, kimyasal özellikleri toksikoloji-ekotoksikoloji, kalıntı çalışmaları ile dünyadaki ruhsat ve kullanım bilgileri incelenerek uygun bulunması halinde ruhsat işlemine alınmaktadır.
Halen insan ve çevre sağlığı açısından sakıncalı bulunarak Avrupa Birliğinde veya gelişmiş ülkelerde yasaklanan hiçbir aktif maddenin ülkemizde kullanımına müsaade edilmemektedir. Bu yönüyle dünyada yasaklanan aktif madde Ülkemizde de anında yasaklanmaktadır. Avrupa Birliğinde kullanımdan kaldırılan 180 aktif maddenin Ülkemizde de kullanımı sonlandırılmıştır.
Haberde ifade edilen kanser vakalarının ve bu vakalardaki artışın Bitki Koruma Ürünlerine bağlanması hususu bilimsel temellere dayanmamaktadır. Ayrıca bitkisel ürünlerde hasat öncesi numuneler alınmakta, gerekli analizler ve denetimler Bakanlığımızca yapılmaktadır.
Bitki Koruma Ürünlerinin tavsiyesine uygun olarak kullanılması gerekmektedir. Bitki Koruma Ürünlerinin önerilen dozda ve zamanında uygulanmaması, uygulayıcısının maske, eldiven, çizme, tulum ve gözlük gibi maruziyeti azaltıcı önlemler almaması durumunda, insan, bitki ve çevre sağlığı açısından risk oluşturmaktadır.
Kamuoyuna duyurulur.”

📌İlave Not: Son olarak Monsanto firmasının; Sakkarin başta olmak üzere, Vanilin ve Kafein gibi maddeleri ürettiğini de kaydedelim. Bunun yanısıra, bir dönem sıtmayı önlemek amacıyla üretilen ve 1970’lerde yasaklanan DDT zehirinin de üreticisi olduğunu belirtmek gerekiyor. Bunun yanısıra, Monsanto firması tohum üretimi adı altında GDO’lu tohum üretimi yapmaktadır. Firma, 1982’de ilk defa bir bitkinin genetiğini değiştirmeyi başarmıştır. 1980’lerin ikinci yarısında da özellikle GDO’lu soya üretimiyle piyasaya hakim olmuştur. Türkiye’de 1997 yılından bu yana faaliyetlerine devam etmektedir.