Türkiye tanzim satış modeliyle yıllar önce İzmir’de tanışmıştı

Bir süredir gıda fiyatlarındaki spekülatif artışlar tartışılıyor. Gıda Dedektifi olarak başta sebze ve meyve etiketlerindeki spekülatif fiyat artışlarını ve gizli zamları önceki paylaşımlarda çokça gündeme getirmiştik. Önceki haftalarda da yine HKS etiketleri üzerinden sebze ve meyvelerin halden son tüketiciye ulaşana kadar geçen süreçte fahiş fiyat artışına dikkat çekmiştik. Bu yayınlarla ve oluşan kamuoyuyla birlikte gıda fiyatlarındaki bu değişimler devlet kademesinde yankı buldu ve ilgili bakanlıklar bu süreçle ilgili çözüm arayışlarını hızlandırdılar. Gelinen noktada; yıllar sonra Türkiye’de yeniden tanzim satışlar başlatıldı ve birçok noktada aracısız sebze ve meyve satışları tüketicilerin hizmetine sunuldu.

Yıllar sonra yeniden dedik, çünkü Türkiye tanzim satış modeliyle ilk kez İzmir’de tanıştı. Tanzim satış modeli, 1970’lerde İzmir Belediyesi tarafından yoksul kesime ucuz et, sebze-meyve yedirmek, kışları kömürü piyasaya göre daha ucuza almaları için geliştirdiği bir formülken, 1980’lere gelindiğinde İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait Tanzim Satış Mağazaları market zincirine, ardından 1990’lardaysa Ege bölgesinde yaygın hizmet veren bir süpermarket zincirini dönüşüyor ve TANSAŞ ismini alıyor. TANSAŞ sonrasındaysa, bir ticari markaya dönüşerek 1999 yılına gelindiğinde 64 milyon dolara Doğuş Grubu’na satılıyor.

Tanzim satış modelinden başlayarak tüm ülkeye yayılan bir süpermarket zincirine ulaşan süreçte temel dayanak; tüketicilerin uygun fiyatlı ürünlere ulaşması olarak dikkat çekiyor. Bu haliyle, başta İzmir olmak üzere tüm Ege’ye yayılan bu sistem bugün farklı ekonomik şartlarda tanıdık şekillerde karşımıza çıkıyor. Yaptığımız araştırmada 1980’lerde Tansaş tarafından ilk kez pirinç ithal edildiğine ilişkin haberde şöyle deniyordu; “Bir süre pirinç fiyatlarının yükselmesinin önüne geçilmiştir.”

Sonuç itibariyle, gelinen noktada karşı karşıya kalınan ekonomik zorluklar, her dönem farklı şekillerde karşımıza çıkan süreçlerden çok da farklı değil. Bu yönüyle Tanzim satış modelini ekonomik bir formül olarak; tüketiciyi korumak ve alım gücünü desteklemek adına yapılmış ekonomik bir hamle olarak görmek fakat süreci ve sonuçlarını iyi irdelemek gerekiyor.